انواع آکنه و روش‌های علمی درمان آن

آکنه (جوش) یک بیماری پوستی یکسان برای همه نیست. در واقع، انواع مختلفی از آکنه وجود دارد که هرکدام علت‌ها، ظاهر و شدت متفاوتی دارند. شناخت نوع آکنه یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای درمان مؤثر و کنترل طولانی‌مدت آن است. در ادامه، با تمام انواع آکنه و ویژگی‌های علمی و درمانی هرکدام آشنا می‌شویم.

1. آکنه غیرالتهابی (Non-inflammatory Acne)

جوش‌های سرسیاه (Blackheads):
جوش‌های سرسیاه زمانی شکل می‌گیرند که ترکیبی از چربی طبیعی پوست (سبوم) و سلول‌های مرده، درون منافذ پوست تجمع پیدا می‌کند. منافذ باز می‌مانند و در تماس با هوا اکسید می‌شوند؛ همین فرآیند اکسیداسیون باعث می‌شود سر جوش تیره یا سیاه دیده شود. برخلاف باور عموم، رنگ سیاه این جوش‌ها به‌دلیل آلودگی نیست بلکه نتیجه تماس سبوم با اکسیژن است.

جوش‌های سرسفید (Whiteheads):
در این حالت، منافذ پوست کاملاً بسته می‌شوند و سبوم و سلول‌های مرده در زیر پوست گیر می‌افتند. جوش‌های سرسفید معمولاً به رنگ پوست یا سفید مایل هستند و سطحی صاف دارند. آن‌ها یکی از شایع‌ترین انواع آکنه در افراد با پوست چرب محسوب می‌شوند.

2. آکنه التهابی (Inflammatory Acne)

پاپول‌ها (Papules):
این جوش‌ها به‌صورت برجستگی‌های قرمز و دردناک ظاهر می‌شوند و زمانی ایجاد می‌شوند که فولیکول‌های مو دچار التهاب شوند.

پوسچول‌ها (Pustules):
پوسچول‌ها مشابه پاپول‌ها هستند اما در نوک خود حاوی چرک سفید یا زردرنگ‌اند که ترکیبی از سبوم، سلول‌های مرده و باکتری است.

ندول‌ها (Nodules):
ندول‌ها ضایعات بزرگ‌تر و عمیق‌تری هستند که در لایه‌های زیرین پوست شکل می‌گیرند. معمولاً دردناک بوده و احتمال به‌جا گذاشتن جای زخم و اسکار در آن‌ها بالاست.

کیست‌ها (Cysts):
شدیدترین نوع آکنه محسوب می‌شود. آکنه کیستی به‌صورت توده‌های چرکی عمیق در پوست ایجاد می‌شود که اغلب دردناک بوده و نیاز به درمان تخصصی دارد. این نوع جوش می‌تواند اسکارهای عمیق و ماندگار برجای بگذارد.

3. آکنه هورمونی (Hormonal Acne)

تغییرات هورمونی در بدن، به‌ویژه در دوران قاعدگی، بارداری، یا حتی استرس شدید، می‌تواند باعث افزایش ترشح سبوم و در نتیجه ایجاد جوش شود.
این نوع آکنه معمولاً در ناحیه فک، چانه و گردن دیده می‌شود و ممکن است به‌صورت پاپول، پوسچول یا حتی کیست ظاهر شود.

4. آکنه مکانیکی (Acne Mechanica)

این نوع آکنه به دلیل اصطکاک، فشار یا گرمای مداوم روی پوست ایجاد می‌شود. معمولاً در ورزشکاران و افرادی که از تجهیزات فشرده مانند کلاه ایمنی یا ماسک‌های سنگین استفاده می‌کنند دیده می‌شود. جوش‌های این ناحیه اغلب ترکیبی از کومدون‌ها، پاپول‌ها و پوسچول‌ها هستند.

5. آکنه فولمینانس (Acne Fulminans)

یکی از شدیدترین انواع آکنه است که ناگهانی و با التهاب بسیار بالا بروز می‌کند. در کنار ضایعات پوستی ممکن است علائمی مثل تب، درد مفاصل و ضعف عمومی نیز دیده شود. درمان این نوع آکنه تنها با داروهای سیستمیک و زیر نظر متخصص پوست ممکن است.

6. آکنه کونگلوباتا (Acne Conglobata)

یک نوع نادر اما شدید از آکنه است که شامل گره‌های بزرگ و متصل به‌هم می‌شود. این جوش‌ها معمولاً در نواحی وسیعی از بدن مانند پشت، قفسه سینه و بازوها پخش می‌شوند. شیوع آن در مردان بیشتر است و معمولاً جای زخم‌های عمیق و همیشگی برجای می‌گذارد.

7. آکنه ناشی از محصولات آرایشی (Acne Cosmetica)

این نوع آکنه به‌دلیل استفاده از محصولات آرایشی چرب یا غیرسازگار با پوست ایجاد می‌شود. اغلب به‌صورت جوش‌های کوچک صورتی‌رنگ یا دانه‌دانه در ناحیه گونه، چانه و پیشانی ظاهر می‌شود.

درمان انواع آکنه

درمان هر نوع آکنه بسته به شدت و نوع آن متفاوت است:

• آکنه‌های غیرالتهابی: درمان با محصولات حاوی اسید سالیسیلیک یا بنزوئیل پروکساید بسیار مؤثر است.
• آکنه‌های التهابی: استفاده از رتینوئیدها، آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی و درمان‌های هورمونی (مثل قرص ضدبارداری در زنان) توصیه می‌شود.
• آکنه‌های کیستی و ندولی: نیاز به درمان‌های قوی‌تری مانند ایزوترتینوئین یا تزریق کورتون دارند.
• آکنه مکانیکی: کاهش فشار روی پوست و رعایت بهداشت در کنار درمان‌های ضدالتهاب کمک‌کننده است.
• آکنه فولمینانس و کونگلوباتا: معمولاً نیازمند درمان دارویی سیستمیک و مراجعه به متخصص پوست هستند.

راه‌های پیشگیری از آکنه

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. با رعایت چند نکته ساده می‌توانید شدت و بروز آکنه را تا حد زیادی کاهش دهید:

• استفاده از شوینده‌های ملایم و غیرکومدون‌زا به‌صورت منظم.
• پرهیز از لمس بیش‌ازحد صورت یا فشردن جوش‌ها.
• کاهش مصرف غذاهای چرب و قندی.
• نوشیدن آب کافی برای حفظ رطوبت و سم‌زدایی طبیعی بدن.
• کنترل استرس از طریق ورزش یا مدیتیشن.
• در صورت آکنه‌های هورمونی، مراجعه به پزشک برای بررسی تنظیمات هورمونی.

جمع‌بندی

شناخت نوع آکنه، اولین قدم برای درمان مؤثر و علمی است. درحالی‌که بسیاری از افراد با محصولات بدون نسخه می‌توانند آکنه‌های خفیف را کنترل کنند، آکنه‌های متوسط تا شدید نیاز به درمان‌های اختصاصی تحت نظر متخصص پوست دارند. هدف اصلی درمان آکنه تنها رفع جوش نیست، بلکه جلوگیری از ایجاد اسکار و بهبود سلامت کلی پوست است.